ارزیابی نتاج حاصل از خودگشنی و گرده افشانی آزاد در دو گونه dactylis glomerata و bromus inermis

این مطالعه به منظور بررسی تاثیر خویش¬آمیزی اجباری بر خصوصیات مورفولوژیک و زراعی در دو گونه علوفه¬ای علف باغ (dactylis glomerata) و علف پشمکی (bromus inermis) در سال زراعی 92¬-¬91 انجام شد. طی سال¬های گذشته تعداد 25 رقم از دو گونه علف باغ و علف پشمکی مستقر شده بودند. در سال 1391 تعدادی بوته از هر جمعیت انتخاب شد، و در هر بوته نیمی از خوشه¬ها خودگشن و به نیم دیگر اجازه آزادگرده¬افشانی داده شد. بذور خودگشن (1s) و آزادگرده افشان (op) حاصله به همراه والدین (0s) مواد ژنتیکی این آزمایش را تشکیل دادند. برای هر گونه، پژوهش به صورت آزمایش اسپلیت¬پلات در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. جمعیت¬های خودگشن، آزادگرده¬افشان و والدینی به عنوان فاکتور اصلی و 25 ژنوتیپ به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که بالاترین تنوع فنوتیپی برای اکثر صفات در علف باغ و علف پشمکی در جمعیت خودگشن مشاهده شد که حاکی از تنوع بالا در این جمعیت است. مقایسه میانگین صفات بین سه جمعیت مورد مطالعه در علف باغ نشان داد در جمعیت خودگشن عملکرد علوفه خشک چین اول و دوم کاهش معنی¬داری (44، 20 درصد) نسبت به والدین داشت. جمعیت آزادگرده¬افشان نیز تفاوت معنی¬داری با جمعیت والدین از نظر این صفات داشت. در گیاه علف پشمکی اکثر صفات در جمعیت خودگشن و والدینی اختلاف معنی¬داری با هم نشان ندادند. در این گیاه جمعیت خودگشن زودرس¬تر از والدین بود و کاهش معنی¬داری نیز از نظر ارتفاع نسبت به جمعیت والدینی نشان داد. بیشترین مقدار واریانس ژنتیکی در جمعیت آزادگرده¬افشان و خودگشن علف باغ به ترتیب مربوط به صفت عملکرد علوفه¬ترچین اول و دوم بود. در جمعیت¬های خودگشن و آزادگرده¬افشان علف پشمکی نیز بیشترین مقدار واریانس ژنتیکی متعلق به عملکرد علوفه¬تر چین اول بود. واریانس ژنتیکی و واریانس محیطی برای اکثر صفات در هر دو گونه در جمعیت خودگشن بیشتر از جمعیت آزادگرده¬افشان بود. وراثت¬پذیری عملکرد علوفه خشک برای جمعیت خودگشن و آزادگرده¬افشان در گیاه علف باغ به ترتیب 6 (عمومی) و 22 (خصوصی) درصد و وراثت¬پذیری خصوصی به روش والد¬-¬نتاج 17 و 28 درصد برآورد گردید. وراثت¬پذیری عملکرد علوفه خشک برای جمعیت خودگشن و آزادگرده¬افشان در گیاه علف پشمکی به ترتیب 68/14 (عمومی) و 33 (خصوصی) درصدو وراثت¬پذیری خصوصی به روش والد¬-¬نتاج 3 و 28 درصد برآورد گردید. بر اساس نتایج قابلیت ترکیب¬پذیری در جمعیت آزادگرده¬افشان در گیاه علف باغ مشخص شد که در صفت عملکرد علوفه خشک ژنوتیپ¬های 9، 5،24 و 6 بالاترین مقادیر را نشان داد. در گیاه علف پشمکی نیز برای این صفت ژنوتیپ-های 6، 1 و 20 ترکیب¬پذیری بیشتری داشتند. نتایج نشان داد که به نظر می¬رسد، آزمون نتاج خودگشن و آزادگرده¬افشان از کارایی کافی برای انتخاب والدین در هر دوگونه برخوردار است. با توجه به تولید گیاهچه¬هایی با قابلیت بقا وعملکرد مطلوب گیاهان در هر دو گونه مورد بررسی احتمال ایجاد اینبرد لاین برای انجام مطالعات اصلاحی امکان¬پذیر است.